Rok 2022 zaskoczył kredytobiorców gwałtownymi podwyżkami stóp procentowych, których nie doświadczyliśmy od ponad 15 lat. Co oczywiste, spowodowało to równie gwałtowny wzrost WIBOR, a co za tym idzie olbrzymi wzrost rat kredytów hipotecznych, gotówkowych, samochodowych, leasingów.
Rząd zaproponował szereg rozwiązań mających złagodzić skutki tej ekstremalnej sytuacji. Jednym z nich miała być zmiana wskaźnika WIBOR na korzystniejszy. Dzisiaj już wiemy, że tym nowym parametrem będzie WIRON. Wiemy również, że pomimo wrażenia, jakie można było odnieść podczas prezentacji rozwiązań, nie jest to inicjatywa polityczna. Przygotowania oraz wdrożenie miałyby miejsce i tak niezależnie od bieżącej sytuacji gospodarczej. W 2017 roku powstały odpowiednie grupy robocze, które mają za zadanie wprowadzić nowe wskaźniki dla GBP, CHF, USD, EUR, JPY. W 2021 roku jedna taka zmiana już się dokonała w Szwajcarii, gdzie LIBOR został zastąpiony przez SARON.
Pomijając kwestie polityczne, skupmy się na najważniejszych, z punktu widzenia kredytobiorców hipotecznych, sprawach:
1. Czym jest wskaźnik WIRON i czym różni się od WIBOR?
WIRON (Warsaw Interest Rate Overnight) – przede wszystkim ma to być wskaźnik bazujący na rzeczywistych transakcjach, a nie wyłącznie deklaracjach zawierania takich transakcji w przyszłości. Najprościej mówiąc: będzie to wskaźnik opracowywany na podstawie transakcji depozytowych (krótkoterminowych, jednodniowych) zawieranych przez instytucje finansowe oraz duże przedsiębiorstwa. Kluczowe różnice pomiędzy WIBOR oraz WIRON przedstawia poniższa tabela:
| WIBOR | WIRON | |
| Okres przyjęty do wyliczenia wskaźnika | Odnosi się do przyszłości. Odpowiada na pytanie: na jakie oprocentowanie pieniądze będą pożyczane na najbliższe np. 3 miesiące (WIBOR3M) albo 6 miesięcy (WIBOR6M) | Odnosi się do przeszłości. Odpowiada na pytanie: na jakie oprocentowanie pieniądze były deponowane na 1 dzień w ostatnich np. 3 miesiącach (WIRON3M) |
| Rodzaj transakcji branych pod uwagę do wyznaczenia wskaźnika | pożyczki | depozyty |
| Jakie transakcje są brane pod uwagę do wyznaczenia wskaźnika | Zbierane są jedynie deklaracje z banków. Banki odpowiadały sobie na pytanie: Gdybym “miał” dzisiaj pożyczyć innemu bankowi pieniądze np. na 3 miesiące, to jakie oprocentowanie bym zaproponował. To są jedynie oświadczenia. W rzeczywistości do tych transakcji nie musi dochodzić | Zbierane będę rzeczywiste transakcje,które miały miejsce w przeszłości. Dane będę pochodziły od banków, instytucji finansowych oraz dużych przedsiębiortsw. |
Kryzys w latach 2007-2009 doprowadził do utraty płynności finansowej przez wiele instytucji, w tym banki. Brakowało gotówki. W późniejszej dekadzie rynki były wręcz zalewane coraz tańszą gotówką, płynąca od rządów w ramach różnego rodzaju pomocy. Okres pandemii to wręcz bezprecedensowa akcja “pompowania” taniego pieniądza w gospodarkę. Banki przestały mieć potrzebę pożyczania sobie gotówki. Miały jej wręcz za dużo. I tutaj pojawia się główny zarzut wobec WIBOR, który stał się jedynie wirtualnym wskaźnikiem nie oddającym realiów rynku. Banki deklarowały, że będą pożyczały sobie gotówkę na określony procent. Na tej podstawie wyznaczano wskaźnik WIBOR. W rzeczywistości do takich transakcji w ogóle nie dochodziło. Dochodziło natomiast do spłacania rat wszystkich istniejących kredytów (hipotecznych, gotówkowych, firmowych, leasingów) opartych o parametr WIBOR. Podsumowując – wszyscy płaciliśmy i dalej płacimy raty zależne od parametru, który w rzeczywistości jest “MARTWY”.
Stąd już w 2017 roku pojawił się pomysł, aby całość rynku kredytowego, nie tylko w Europie, ale i na głównych rynkach światowych, oprzeć na wskaźniku, który lepiej oddaje realia rynkowe i co również ważne, nie będzie budził niepotrzebnych kontrowersji przy ewentualnych sporach. W Polsce wybór padł na WIRON. Osobiście uważam ten wybór za pozytywny. Sprawi on, że podstawa do wyliczenia kosztu pieniądza (tym samym kosztu kredytów hipotecznych, kredytów gotówkowych, kredytów firmowych, leasingów) będzie możliwie jak najlepiej odzwierciedlać realia rynkowe.
2. Czy faktycznie można liczyć na niższe raty po wprowadzeniu WIRON?
Czy wprowadzenie WIRON faktycznie, tak jak początkowo obiecywali politycy, spowoduje obniżenie rat kredytów. Na tą chwilę nie można tego jednoznacznie stwierdzić. Na pewno natomiast intencją wprowadzenia WIRON nie było i nie jest obniżenie oprocentowania kredytów hipotecznych, kredytów gotówkowych, kredytów firmowych oraz leasingów.
Uproszczony przykład działania WIRON
Trwa cykl podwyżek stóp procentowych. W kwietniu Rada Polityki Pieniężnej podwyższa główną stopę procentową z 5% do 6%. W ostatnich 3 miesiącach instytucje finansowe oraz duże przedsiębiorstwa zakładały jednodniowe lokaty średnio na:
- w styczniu – 4%
- w lutym – 5%
- w marcu 6%
WIRON3M (3 miesięczny) będzie średnią wyliczoną z 3 miesięcy, czyli (4%+5%+6%)/3 i wyniesie 5%. Przewidywane są dalsze podwyżki stóp procentowych, co nie ma wpływu na wysokość WIRON (WIRON bazuje na przeszłości). Na miesiące kwiecień, maj, czerwiec podstawą do oprocentowania wszystkich kredytów hipotecznych, kredytów gotówkowych, kredytów firmowych oraz leasingów będzie WIRON3M wynoszący 5% plus marża banku.
Uproszczony przykład działania WIBOR
Trwa cykl podwyżek stóp procentowych. W kwietniu Rada Polityki Pieniężnej podwyższa główną stopę procentową z 5% do 6%. Przewidywane są dalsze podwyżki stóp procentowych. Na podstawie tej prognozy banki ustalają pomiędzy sobą, że gdyby miały pożyczać sobie pieniądze na najbliższe 3 miesiące, to od kwietnia oprocentowanie takiej pożyczki ustaliły by na 7%. Na miesiące kwiecień, maj, czerwiec podstawą do oprocentowania wszystkich kredytów hipotecznych, kredytów gotówkowych, kredytów firmowych oraz leasingów będzie WIBOR3M wynoszący 7% plus marża banku.
Czy można więc liczyć na spadek raty po wejściu w życie nowego wskaźnika?
Na podstawie powyższych przykładów zakłada się dzisiaj, że WIRON przyniesie nam wszystkim obniżenie rat kredytowych.
W dyskusji tej pomija się jednak fakt, że gdy rozpocznie się cykl obniżek stóp procentowych przez RPP, sytuacja może być dokładnie odwrotna. To WIBOR, który będzie przewidywał dalszy spadek kosztu pieniądza, mógłby być niższy od WIRON, który będzie bazował na historycznych, wysokich stopach procentowych.
Co więcej, zgodnie z unijnym prawem (Rozporządzenie BMR z 2016 r.) zmiana wskaźnika referencyjnego musi sprawić, że ekonomiczna wartość umowy pozostanie na podobnym poziomie po wprowadzeniu reformy. Jeżeli miałaby pojawić się korzyść bądź strata, zostanie wprowadzony spread korygujący, który powinien zminimalizować wszelkie różnice.
3. Kiedy proponowane zmiany wejdą w życie?
W 2024 r. mają być oferowane kredyty już tylko ze wskaźnikiem WIRON. W przypadku istniejących już umów zamiana wskaźników WIBOR na WIRON ma nastąpić prawdopodobnie w 2024 r. Większość z banków wskazuje, że najwcześniej hipoteki ze stawką WIRON oferować zacznie około połowy 2023 r. Ze względu na okres przejściowy ING oraz BNP Paribas wycofały obecnie z oferty kredyty hipoteczne z oprocentowaniem zmiennym. W tych bankach można jedynie otrzymać kredyt z oprocentowaniem stałym.
4. Podsumowanie
Na koniec coś pozytywnego. Jeżeli przeczytałeś powyższy artykuł to wiesz, że szumnie ogłaszana przez rządzących zmiana wskaźnika WIBOR na WIRON, w dłuższej perspektywie nie ulży kredytobiorcom.
Ale… jeden parametr może to odrobinę zmienić. W projekcie podano, że dla klientów indywidualnych ma obowiązywać oprocentowanie bazujące na wskaźniku WIRON1M (czyli jednomiesięczny). Ten na dzień dzisiejszy wynosi 5,82%. WIBOR3M (czyli trzymiesięczny), a na nim oparte są prawie wszystkie kredyty hipoteczne, wynosi na 23.01.2023 r. 6,92%. A to już robi poważne 1,1 punkta procentowego. Oczywiście docelowo nie spodziewałbym się aż takiej różnicy, ale chodzi o fundamentalną zmianę dotyczącą przejścia z wyliczenia podstawy oprocentowania opartej na wskaźniku 3,6 albo nawet 12 miesięcznym na docelowy wskaźnik jednomiesięczny. Co więcej, WIRON1M będzie przecież wyliczany z transakcji overnight, czyli pożyczek/depozytów jednodniowych. Intuicja oraz historia podpowiada, że krótkoterminowe wskaźniki pożyczkowo-depozytowe są zawsze odrobinie niższe (korzystniejsze pod kątem kredytu) od podobnych wskaźników na dłuższe terminy.